31/05/06

Galegos ilustres


Nos só Cervantes, tamén Maradona é galego. Da Mariña Luguesa concretamente. Iso contaron antonte na tele, aínda que xa falara diso a Voz hai uns meses.

Vai haber que facer obras de ampliación en Bonabal.

25/05/06

Chufón

(9º da serie "Épica apócrifa")

Cando o rapaz de Trasalba lle dixo a seu pai que ía casar este aínda non as tiña todas consigo. Quería ir sobre seguro e decidiu chamar un afamado chufón. O chufón era unha especie de casamenteiro, un personaxe que interviña no amaño e concertación dos matrimonios, un mediador entre as familias contraentes que aparentemente facilitaba as negociacións pertinentes, aínda que en realidade máis ben eran artistas da adulación e a retórica retranqueira que a miúdo cobraban polos seus servizos, sen embargo non era este o caso, que aínda arrimaba algo á familia.

A intervención desta especie de “home bo” restrinxíase a ocasións puntuais e importantes, xeralmente á cerimonia de pedida de man, onde facía todo o posible por poñer o noivo como o mellor dos partidos: describía a súa casa, os bens, a facenda -esaxerándoo todo e acrecentándoo no posible-, e louvaba as características persoais do pretendente, cousa que preocupaba especialmente ó patrucio de Trasalba.

A comitiva de pai, noivo e chufón chegaron á noitiña á casa da pretendida. Mandáronos pasar para a cociña e reuníronse todos ante a lareira. Desenvolvíase a conversa baixo a fórmula habitual: os pais dela escoitando escépticos, o noivo caladiño coma unha pedra, seu pai describindo a facenda familiar, e o chufón apostillando fachendoso.

- Pois miren, nós témoslle catro vacas. Comezou por dicir o pai.
- Sen contar as xovencas... Interviu, engadindo suposta precisión ó dato, o chufón.
- E uns pradiños, na veiga.
- ¿Pradiños?, se son os mellores da parroquia, cunha presa de auga por riba que dá para regar todo o ano... Retrucaba o chufón.
- E o rapaz xa o ven, está ben criado...
- ¿Ben criado?, ¡é forte coma un touro!
- Agora ben, é algo paradiño...
- ¿Algo paradiño?, ¡é fato de todo!.

Etiquetas:

19/05/06

¿U o costumismo?

Unha reflexión pasada de data (non hai tempo para nada...) e seguramente tonta: xa que este ano lle dedicamos o día das Letras Galegas a Lugrís, autor que ben se pode cualificar de “costumista” (especialmente por algúns textos como “Os Contos de Asieumedre”), digo eu que ben se podería ter aproveitado para revisar esa etiqueta do “costumismo” e o seu significado na historia da literatura galega.

A cousa, como eu a vexo, desde a distancia do profano, é que os nosos historiadores da literatura fártanse de citar o costumismo, pero só para atribuír como mérito a cada xeración (e a certos autores en particular) o feito e telo superado.

Tarrío despacha o período con estas palabras “Polo que se refire á prosa das dúas primeiras décadas do noso século [refírese ó XX, claro] a penas merece unhas poucas liñas. Polo xeral non aporta nada [...] segue ancorada, sen engadir nada novo, a un costumismo rural esteticamente intranscendente e que se enzoufa na súa propia miseria e miopía literarias”

Pero o discurso cambia a partir de aí, xa non se ven na necesidade de analizar o costumismo, pero si resulta útil citalo para contrapoñelo ós que o suceden. Para caracterizar a Xeración Nós manexan o argumento de que é a primeira en revelarse contra a rémora rural-costumista, todos (Carbalho, Tarrio, Vilaverdra...) ven neles unha vontade expresa de afastamento dos narradores predecesores, de mostrar “vocación de modernidade e de universalidade”, de “conquista da cidade e das capas sociais que a habitan”, e da “necesidade de glosar realidades diferentes da rural”...

A xeración de narradores que etiquetaron como “Nova Narrativa” (poñamos que 55-70, con Rodriguez Mourullo, Ferrín, Casares, Gonsar...) ten novamente no seu “haber” a vontade de afastamento do rural e do costumista, un “afán de incorporar ás letras galegas a renovación que a novela universal coñecera ó longo do século XX” (do que ía del) e o “intento de sacudirse de enriba a literatura caseira” rural e costumista.

Pero a cousa no remata aí: tamén en autores contemporáneos (máis ou menos contemporáneos, os de remate do XX) atopan méritos por afastarse do rural e afrontar realidades urbanas (Tarrío dixit, a propósito de A. Conde por ex., tamén aquí, etc.). Na narrativa estrictamente contemporánea hai aínda presencia desa tendencia costumista (¿os Contos da Coruña de X. Souto que son?) e desa ansia por desfacerse dela.

Pero digo eu ¿e onde está o costumismo logo? ¿Onde as obras que o representan? Se os narradores botaron o século desfacéndose del é que tivo que ser moito, se xeración tras xeración tiveron que loitar contra a súa presencia debeu ser coma unha lousa dun peso descomunal. Sen embargo visiten librerías, consulten manuais de hª da literatura galega... Non atoparán nada (ou case nada) desa aparentemente recalcitrante tendencia das nosas letras. Non atoparán textos, nin atoparán sequera información dos autores que os produciron (con algunha excepción claro, Carbalho Calero, que recolle a todos os que ten noticia deles, ou coleccións como a de “Narrativa Recuperada”). Entón falla algo: ou os historiadores repiten un tras doutro estes tópicos sen molestarse en analizalos detidamente e non hai tal relevancia e influencia (negativa, diriamos) do costumismo, e o “mérito” de afastarse del é só un argumento crítico, ou ben esa corrente costumista si que está aí, pero subterránea, silenciada nas historias da literatura por un prexuízo crítico, como se se avergoñasen dela, como se tivesemos tan interiorizado o complexo de pailáns que enterramos no esquecemento todo o que nolo recorde. Ou arre ou xo, pero a leria esa dos manuais a min non me convence.

08/05/06

Verdadeira soidade (dous)

(8º da serie "Épica apócrifa")

Madrid, barrio de Salamanca. Rúas incólumes, tendas opulentas bufando cara a fóra luxos inalcanzables, barullo urbano de aparente abondosa comunicación, indecente exhibición de voces, coches, músicas, cousas...

Enlixando xa coa súa soa presencia un tramo discreto dunha desas rúas, tirado no chan, nun anaquiño de paseo estrado de cartóns, un vello méndigo observa indiferente escaparates, luces e reclamos, vehículos... e moi atento o interminable desfile de persoas, como agardando un cruce fugaz de miradas, unha mínima oportunidade para un aceno e un reclamo de atención. E entón, acadada a pausa breve do transeúnte, nun susurro, un fiíño de voz, pide a hora, e cando o outro xira o pulso para vela, e o mira de novo ó dicirlla, descobre que xa non atende, xa non lle interesa a resposta. Que máis lle ten a el a hora que sexa. Preguntábaa só por falar, máis aínda: para que non se lle esqueza o falar. Para ter a oportunidade de pronunciar uns poucos sons e escoitar a súa propia voz. Na súa sorpresa ignora aínda o viandante o sentido máxico do acto, descoñece afortunado os medos escorrentados e a importancia do verificado nese rito seguramente diario de dicir algo. O que sexa.

Etiquetas: